ارزش گذاری اختراع و دانش فنی، میتواند بنا به دلایل مختلفی صورت پذیرد؛ دلایلی همچون: فروش دارایی‌های مشهود و نامشهود کسب و کار، عیین میزان حق امتیاز (رویالتی) در قراردادهای لیسانس، ارزشگذاری کسب و کار در فرآیند افزایش سرمایه و غیره. در چنین شرایطی است که فرآیند ارزش گذاری اختراع و دانش فنی آغاز شده و می‌توان ارزش این دارایی‌های نامشهود را تخمین زد. در صورت علاقمند بودن به مفهوم ارزشگذاری ، مقاله‌ی دیگر رتیبا، با موضوع ارزش گذاری را مطالعه فرمایید
فهرست مقاله
ارزش اختراع و دانش فنی صفر است، مگر آن که…
باید توجه داشت که اختراع و دانش فنی به طور ذاتی و در حالت کلی صفر است، مگر آنکه در کنار آن برنامه‌ای مشخص و امکان‌پذیر برای تجاری‌سازی وجود داشته باشد. به عبارت دیگر اگر شما اختراعی داشته باشید که هیچ کسی در دنیا علاقمند به استفاده از آن نباشد، عملا دارایی‌ای را در اختیار خواهید داشت که بود و نبود آن، تفاوتی ایجاد نخواهد کرد. در واقع اختراع و دانش فنی زمانی ارزشمند خواهد بود که بتواند یا بازاری جدید ایجاد نماید، یا با ارائه محصولی جدید و نوآورانه در بازاری موجود، بتواند سهم بازار قابل توجهی را از آن خود کند. در چنین صورتی است که اختراع و دانش فنی امکان ایجاد ارزش را در بازار پیدا کرده و در عمل، ارزش گذاری اختراع و دانش فنی معنا پیدا می‌کند.
چه پارامترهایی روی ارزش گذاری اختراع و دانش فنی می‌توانند تاثیرگذار باشند؟
نکته تلخ، اما قابل تامل در فرآیند ارزش گذاری اختراع و دانش فنی این است که به طور کلی، ارزش اختراع و دانش فنی در شرکت‌های بزرگ و متمول از ارزش همان دارایی در شرکت‌های کوچک، بالاتر است. این قاعده نانوشته خود موید آن است که علاوه بر دانش فنی و پیچیدگی‌هایی که پشت آن محصول بالقوه نهان شده است، پارامترهای دیگری نیز بر ارزش گذاری اختراع و دانش فنی تاثیرگذار است که مهمترین آنها عبارتند از:
میزان سرمایه‌ی در دسترس
از جمله پارامترهای موثر در ارزش گذاری اختراع و دانش فنی، میزان سرمایه‌ای است که تیم کارآفرین، چه شخص باشد و چه شرکت، برای تجاری‌سازی آن اختراع یا دانش فنی در اختیار دارند. باید توجه داشت که این سرمایه ممکن است فقط نقدینگی نباشد و خط تولید، زیرساخت‌های آزمایشگاهی، شبکه توزیع، برند و بسیاری موارد دیگر را در کنار خود داشته باشد. در واقع هرچه این سرمایه‌های نقدی و غیرنقدی، بیشتر در اختیار تیم باشد، احتمال موفقیت کسب و کار در فرآیند تجاری‌سازی و فروش افزایش یافته و این مساله در فرآیند ارزش گذاری اختراع و دانش فنی نیز به خوبی منعکس شده و سبب افزایش نتیجه ارزشگذاری خواهد شد.
تیم متخصص در زمینه محصول
فاکتور موثر دیگر در ارزشگذاری اختراع و دانش فنی، تیمی است که قرار است روی آن اختراع یا دانش فنی تمرکز کرده و آن را به محصول یا خدمتی جدید و نوآورانه تبدیل نماید. در واقع هرچه توان تیم اجرایی، به لحاظ تخصص و تجربه در تجاری‌سازی بیشتر و بهتر باشد، امکان موفقیت در فرآیند تجاری‌سازی افزایش یافته و این مساله در نتیجه‌ی ارزش گذاری اختراع و دانش فنی نیز موثر خواهد بود.
تیم و استراتژی مناسب بازاریابی
تولید محصول یا خدمتی نوآورانه به تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده موفقیت کسب و کار باشد و نحوه‌ی ارائه آن خدمت یا محصول، یا به بیانی تخصصی‌تر، فرآیند بازارسازی یا بازاریابی نیز از پارامترهایی بسیار تاثیرگذار روی ارزش گذاری اختراع و دانش فنی می‌باشد. در واقع هرچقدر هم محصول یا خدمت جذاب و بازار هدف آن نیز بزرگ باشد، استراتژی ورود به بازار و تیمی که وظیفه پیاده‌سازی آن استراتژی‌ها را دارند، میزان فروش و موفقیت محصول یا خدمت را در آن بازار تعیین خواهند کرد.
در واقع میتواند گفت که در فرآیند ارزش گذاری اختراع و دانش فنی، نباید تنها به پیش‌بینی‌های مالی ارائه‌دهنده طرح اکتفا کرد و باید در فرآیند محاسبه ارزش، توجه داشت که عوامل بسیاری در فرآیند تجاری‌سازی تاثیرگذار هستند که باید در ارزش گذاری اختراع و دانش فنی، در نظر گرفته شوند.
چه روش‌ها و رویکردهایی برای ارزش گذاری اختراع و دانش فنی وجود دارد؟
باید توجه داشت که ارزش گذاری اختراع و دانش فنی، روش‌های مختلف ارزشگذاری، اغلب به دنبال ارزش متعارف بازار هستند و ارزش ذاتی اختراع یا دانش فنی، کمتر مبنای توافق نهایی قرار خواهد گرفت. ارزش متعارف بازار، ارزش یا قیمتی است که در معامله، طرفین بدون هیچ گونه فشار و اجباری، با در اختیار داشتن اطلاعات لازم در مورد اختراع یا دانش فنی، آن را پذیرفته باشند. به عنوان مثال در صورتی که کسب و کاری ورشکست شده و طبق قانون لازم است دارایی‌های مشهود و نامشهود آن ارزشگذاری شده و فروخته شود، آن رقم ارزشگذاری، رقم ارزش متعارف بازار نخواهد بود. لازم به ذکر است که این ارزش، در اغلب مواقع پایین‌تر از ارزش ذاتی کسب کار می‌باشد.
به عنوان مثال فرض کنید که مخترعی، محصولی را ارائه داده است که در صورتی که در خط تولید اتوموبیل مورد استفاده قرار گیرد، هزینه‌های تولید را سالی هزار میلیارد تومان کاهش خواهد داد. در چنین شرایطی، ارزش این اختراع به صورت ذاتی هزار میلیارد تومان بوده و استفاده از آن، چنین سودی را نصیب کسب و کار خواهد کرد. اما این رقم، رقم ارزش متعارف بازار نیست چرا که معامله‌ای براساس آن صورت نپذیرفته است. به صورت کلی اما، می‌توان گفت که ارزش متعارف چنین اختراعی، بین صفر تا هزار میلیارد تومان خواهد بود. چه چیزی قیمت نهایی را تعیین خواهد کرد؟ مسلما بازار و پارامترهایی که بالاتر، به آنها اشاره گردید.
روش‌های مختلفی برای ارزش گذاری اختراع و دانش فنی تاکنون پیشنهاد گردیده است که مهمترین آنها عبارتند از:
روش‌های مبتنی بر هزینه
مبنای این روش ارزش گذاری استارتاپ بر این اصل استوار است که ارزش، معادل مجموع هزینه‌هایی است که برای ایجاد و توسعه آن اختراع یا دانش فنی صرف شده است. در حالت کلی در روش‌های هزینه‌محور، دو روش مختلف وجود دارد:
روش هزینه ایجاد مجدد یا بازتاسیس
که در این روش ارزش گذاری، می‌بایست ارزشگذار، کلیه هزینه‌های لازم برای ایجاد مجدد آن اختراع یا دانش فنی را با همان مشخصات و از همان طریق، محاسبه کرده و به عنوان ارزش هزینه ایجاد مجدد اعلام نماید.
روش هزینه جایگزینی:
که در آن، قیمت اختراع یا دانش فنی جایگزینی که میتواند با فناوری‌ای متفاوت اما کارکردی یکسان مورد استفاده قرار گیرد، از بازار استعلام شده و به عنوان هزینه جایگزینی آن اختراع یا دانش فنی تحت بررسی، اعلام گردد.
البته باید توجه داشت که مبنای محاسبه‌ی هزینه‌ها، زمان حال است و هزینه‌های صرف شده در زمان گذشته، مدنظر نمی‌باشد.
روش‌های مبتنی بر بازار
روش‌های مبتنی بر بازار در ارزش گذاری اختراع و دانش فنی همانند روش‌های ارزش منصفانه بازار در ارزش گذاری استارتاپ و کسب و کارهای نوپاست. در این گونه روش‌ها، معامله‌ها و تراکنش‌های واقعی مربوط به آن، در بازارهای مشابه بوده و عرف بازار براساس آنها است که تعیین می‌گردد. چالش اصلی در اینگونه روش‌های ارزش گذاری اختراع و دانش فنی این است که اطلاعات آن به واسطه محرمانه بودن‌شان، افشا نشده و مشخص نیست که معامله براساس چه ارزش‌گذاری‌ای صورت پذیرفته است.
روش‌های مبتنی بر درآمد
روش‌های مبتنی بر درآمد در ارزش گذاری‌اختراع و دانش فنی، همانند روش‌های مبتنی بر داده‌های مالی در ارزش گذاری استارتاپ و کسب و کارهای نوپا می‌باشد. در این گونه روش‌ها، آن چیزی که در ارزش گذاری اهمیت خواهد داشت، تغیری است که به موجب استفاده از آن اختراع یا دانش فنی، می‌توان در جریان‌های نقدی کسب و کار ایجاد کرد. در این روش برآورد می‌شود جریان‌های نقدی حاصل از تولید محصول (یا خدمت) و فروش آن چه مقدار بوده و چه حجمی از آن مربوط به آن اختراع یا دانش فنی است، سپس این مبلغ با توجه به نرخ تنزیل مناسب تنزیل می‌شود تا ارزش آنها در حال حاضر مشخص شود.
روش‌های مبتنی بر حق امتیاز (رویالتی)
مبنای ارزشگذاری اختراع و دانش فنی در روش‌های مبتنی بر حق امتیاز یا همان رویالتی، این است که باید جریان‌های نقدی و هزینه‌های شرکت با این رویکرد مورد بررسی قرار گیرد که در صورتی که کسب و کار، این اختراع یا دانش فنی را در اختیار نداشته باشد، برای دریافت حق امتیاز استفاده از آن، چه هزینه‌ای را باید در آن بازه زمانی پرداخت نماید. البته استفاده از روش‌های مبتنی بر حق امتیاز به این سادگی نبوده و حاسبه دقیق حق امتیاز یا رویالتی، خود دارای پیچیدگی‌های فراوانی بوده و پارامترهای بسیاری روی رقم آن تاثیرگذار می‌باشند؛ پارامترهایی همچون: ریسک از رده خارج شدن فناوری، کانال‌های توزیع و استراتژی‌های فروش، نرخ رشد، مدت اعتبار اختراع یا دانش فنی، سهم بازار و … .
باید توجه داشت که روش‌های مختلفی با رویکردهایی متفاوت برای ارزش گذاری اختراع و دانش فنی، وجود دارد که استفاده از هرکدام، برای سطوح مختلفی از آمادگی فناوری، مناسب‌تر است. کارشناسان با تجربه‌ی رتیبا، این امکان را به شما خواهند داد که اختراع یا دانش فنی ایجاد و توسعه داده شده را در فضای عدم قطعیت و به روش‌های مختلف ارزشگذاری نموده و شما را در فرآیند مذاکره‌ی خرید یا فروش این دارایی نامشهود، یاری دهند. شما کافی است اطلاعات تماس خود را در فرم درخواست ارزش گذاری ثبت نموده و منتظر تماس کارشناسان رتیبا باشید.